Gęsi w ekologicznej zagrodzie

Gęsi to wyjątkowe ptaki, które powinny powrócić na polską wieś. Świetnie sprawdzą się w ekologicznej zagrodzie, gdyż dzięki swojej odmienności od pozostałych ptaków gospodarskich mogą stać się odpowiedzią na zapotrzebowanie mięsne w czasach zmian klimatu.

Gęsi w Polsce

W Polsce najbardziej pospolite są gęsi kołudzkie, gęsi pomorskie i gęsi kubańskie. Często używanym zwrotem jest "gęś biała owsiana" jednak nie jest ona rasą a sposobem chowu gęsi. Gęsi są stosunkowo dużymi ptakami gospodarskimi o białym, szarym lub brązowym upierzeniu. Wykorzystywane są jako źródło mięsa, tłuszczu i pierza, rzadziej natomiast jaj.

Wyjątkowość gęsi

Gęsi są wyjątkowymi ptakami gospodarskimi. Określa się je mianem ptaków wodno-lądowych, ponieważ świetnie radzą sobie zarówno w wodzie jak i na lądzie. W chowie przyzagrodowym główny ich pokarm stanowi zielonka z pastwiska oraz ziarna zbóż i warzywa. Gęsi powinny posiadać ciągły dostęp do wody pitnej i piasku, który ułatwia im trawienie trawy. Ich ulubioną zielonką są liście mniszka lekarskiego i trawy np. perz lub kostrzewa. Gęsi nie potrzebują zbiornika wodnego w którym mogłyby się kąpać, jednak zbiornik wody pitnej powinien być na tyle głęboki, aby mogły one zanurzyć całą głowę. Gęsi od innych ptaków wykorzystywanych gospodarsko odróżnia to, iż mają najdłuższy ze wszystkich przewód pokarmowy umożliwiający im trawienie włókna z trawy. Zielonka jest podstawą żywienia gęsi, dlatego zwierzęta te mogą być odpowiedzią na zmiany klimatyczne i letnie susze, ponieważ pastwiska zazwyczaj lepiej radzą sobie z suszami niż zboża czy rośliny okopowe.

Odporność młodych gęsi

Dorosłe gęsi są ptakami posiadającymi wysoką odporność na warunki pogodowe. W upalne dni potrzebują osłony przed słońcem, zimą jednak nie straszne są im niskie temperatury. Ważne jest, aby zwierzęta te nie przebywały w wilgotnym środowisku, a więc miejsce ich nocnego spoczynku powinno być przewiewne a ściółka stale sucha. Młode gęsi nie są tak odporne jak starsze ptaki i należy zapewnić im miejsce osłonięte od wiatru, ciepłe i suche. Młode gęsi karmi się śrutą owsianą, twarogiem, tartą marchewką i siekaną zielonką. Po czterech tygodniach uaktywnia się gruczoł kuprowy gęsi, wydzieliną którego te natłuszczają sobie pióra. Wraz z tym okresem zwiększa się odporność młodych gęsi i można wypuszczać je w ciągu dnia na pastwisko. Po około ośmiu tygodniach gęsi wypierzają się i mogą być traktowane jak dorosłe.

Ekstensywny chów gęsi owsianej

Chów gęsi na mięso i tłuszcz trwa pięć miesięcy. Gęsi ubija się jesienią a termin ten pokrywa się z przysłowiem "gęsina na świętego Marcina". Od czwartego tygodnia gęsi przebywają na pastwisku, które jest ich głównym źródłem pożywienia. Dodatkowo gęsi mogą dostawać w niewielkiej ilości ziarno owsa. Ważne jest, aby gęsi miały na pastwisku ciągły dostęp do wody pitnej, gdyż ptaki te nie wytwarzają śliny. Pastwisko dla gęsi warto podzielić na mniejsze kwatery np. za pomocą pastucha elektrycznego i spasać je krótko, często zmieniając kwaterę. Pozwala to na lepsze wykorzystanie pastwiska, odrost trawy, odpowiednie nawożenie odchodami i zjadanie większej ilości gatunków, niż tylko tych ulubionych przez gęsi. Ostatnie trzy tygodnie chowu to tucz gęsi polegający na ciągłym dostępie ptaków do ziarna owsa. W tym czasie warto podawać również gęsią plastry marchewki, która zwiększa pobieranie ziarna. Taki chów pozwala na uzyskanie gęsi o wadze około sześciu kilogramów. Ubój gęsi należy przeprowadzić jednorazowo, gdyż ptaki te są bardzo empatyczne i zniknięcie ze stada kilku osobników wywołuje u pozostałych stres a w konsekwencji chudnięcie.

Gęsi - źródło mięsa, tłuszczu i pierzy

Chów gęsi dostarcza nie tylko wysokiej jakości zdrowego mięsa ale również tłuszcz wytapiany na smalec i pierze. Smalec gęsi jest bardzo cenny i służyć może do smażenia, konserwowania żywności, jako smarowidło do chleba ale również jako składnik kosmetyków i maści leczniczych. Pierze pozyskuje się z piersi i brzucha gęsi. Skubanie i darcie pierza jest czasochłonne jednak efektem tych prac może być bardzo ciepła kołdra. Dodatkową zaletą jest ujemna jonizacja pierza, dzięki czemu sen jest zdrowy i regenerujący.

Hodowla gęsi

Chcąc doczekać się młodych gąsiąt z własnego lęgu należy stworzyć stado zbudowane z około czterech gąsek i jednego gąsiora. Jesienią zaczyna się okres przygotowania do rozrodu. Temperatura spada, rośliny pastewne przestają intensywnie rosnąć, dlatego coraz częściej gęsi przebywają w gęśniku, gdzie karmione są owsem, parowanymi ziemniakami, marchewką, siekanym sianem. Wartościowym dodatkiem jest jarmuż, który wpływa korzystnie na płodność. W trakcie rozrodu gęsi powinny mieć dostęp do wody w której mogą się wykąpać, gdyż to wpływa na zdrowie gąsiora, a tym samym na stopień zapłodnienia jaj. Wiosną gęsi zaczynają znosić jaja. Jedna gąska znosi około trzynastu jaj. Wraz ze wzrostem temperatury pojawia się u gęsi instynkt kwoczenia i samica siada w gnieździe, w którym znosiła jaja. Okres inkubacji trwa dwadzieścia dziewięć dni. W trakcie wysiadywania warto delikatnie skrapiać jaja letnią wodą w czasie, gdy gąska pobiera pokarm, co wypływa na prawidłowy rozwój zarodka. Gęsi przeznaczone na rozród wykorzystuje się zazwyczaj przez pięć lat.

Żywność gęsi

Głównym pokarmem gęsi jest zielonka z pastwisk. Wyjątkiem jest okres pierwszych czterech tygodni życia i ostatnich trzech przed ubojem. Gęsi dodatkowo chętnie zjadają owies, pszenicę, parowane ziemniaki, marchewkę, kapustę a także liście niektórych drzew. Niegdyś rolnicy zbierali jesienią liście brzozy i igliwie świerka, suszyli i dodawali do zimowego pokarmu gęsi. Bardzo ważny w żywieniu gęsi jest piasek i drobny żwirek krzemowy, który ułatwia trawienie pokarmu. Od czasu do czasu warto podawać gęsią wodę z roztartym czosnkiem, który pozytywnie wpływa na odporność ptaków. Gęsi nie jedzą natomiast pokrzyw, cebuli i liści truskawek. Gęsi nie powinny korzystać z łąk podmokłych i zjadać ślimaków, gdyż narażone są wtedy na zarażenie się nicieniami, co odbija się na ich zdrowiu.

Źródło:

Drobiarstwo niekonwencjonalnie, T. Majewska, wyd. PRO AGRICOLA, Warszawa 2018,

Chów i użytkowanie zwierząt, A. Antychowicz i inni, wyd. PWRiL, Warszawa 1959,

Hodowla drobiu, A. Baldamus, Wydawnictwo Przeglądu Tygodniowego, Warszawa 1900

Gospodarna hodowla zwierząt rolniczych, Stary Rolnik, Wydawnictwo Przeglądu Tygodniowego, Warszawa 1885,